Wieś Podkońce położona jest w zachodniej części gminy Rzeczniów i powiatu lipskiego oraz na południu województwa mazowieckiego.
Miejscowość ta od północnej strony graniczy ze wsią Płósy, od wschodniej ze wsią Rzechów-Kolonia, od południowej ze wsią Kaniosy. Natomiast od strony zachodniej ze wsią Maziarze Stare i Prędocin należącymi do gminy Iłża w powiecie radomskim.
Podkońce należą do parafii pod wezwaniem NMP Matki Kościoła w Pasztowej Woli w dekanacie iłżeckim, diecezji radomskiej.
Najbliższe miasta: Iłża, Starachowice, Lipsko, Ostrowiec Świętokrzyski, Radom.

czwartek, 19 czerwca 2014

Kowale w Podkońcach

W Podkońcach w latach 20  ubiegłego wieku kowalem był Antoni Karwicki. Później warsztat kowalski przejął Maksymilian Rozwadowski, mieszkający na dwumorgowej wiejskiej działce przeznaczonej dla kowala („kowolce”, „kowalisze”), którą nadał dziedzic. Kuźnia znajdowała się „za drogą” po drugiej stronie drogi, naprzeciwko domu. Zginął w czasie wojny na podwórku, postrzelony z samolotu. 
Najdłużej we wsi kuźnię po wojnie prowadził Stefan Borowiecki. Miał on kuźnię murowaną z kamienia. Później przeprowadził się do Lubianki - Piłatki, przenosząc tam wyposażenie kuźni i dom z Podkońc. W czasie trwania wojny znaczył konie Niemcom, wypalając specjalne znaki. 
Jego brat Jan Borowiecki też był kowalem. Zrezygnował jednak z rzemiosła i podjął pracę w zakładach w Wierzbniku (Starachowicach). Ożenił się z Krakowiakówną w Rzeczniowie. 
Kolejny brat Stefana, Antoni Borowiecki też miał swoją kuźnię. Zrezygnował z kowalstwa i wyjechał „na zachód”, prawdopodobnie na Mazury. Być może wszyscy trzej bracia kowalstwa nauczyli się od ojca.
 Po zakończeniu II wojny kowalstwem zajmował się w Podkońcach Eugeniusz Dygas.  
Ostatni, najmłodszy zawodowo działający (do września 2012 r.) kowal w Podkońcach, Henryk Wróbel, kowalstwa uczył się u Stefana Borowieckiego. Kuźnię kupił od Serwana z Prędocina. Zajmował się podkuwaniem koni, klepaniem lemieszy (skib), siekier oraz innymi drobnymi remontami wymagającymi użycia ognia, kowadła, młotów kowalskich, a później też spawarki.

Opracowano na podstawie informacji zebranych od mieszkańców Podkońc w lutym 2011 i wrześniu 2012 roku. MK

19 komentarzy:

  1. Kowalem jeszcze w latach 80, byl tez Jozef Jaskiewicz zamieszkaly na Maziarzach, zaraz przy Podkoncach. To wlasnie u niego wiekszosc gospodarzy z Podkonc kulo konie i korygowalo kopyta, klepal tez lemiesze. Jozef nauczyl sie rzemiosla u swojego ojca Franciszka. Mial metalowe palenisko z dmuchawa ( nie miechy) i kowadlo.

    OdpowiedzUsuń
  2. Murarz Tadeusz Niedziela z Maziarz blizej Lesniczowki Kruki potrafil remontowac piece chlebowe. W roku 1984 lub 85 pomagalem mu przy remoncie jednego pieca na Podkoncach. Do moich obowiazkow nalezalo mieszanie gliny z piaskiem i wyrobienie na ciasto. Byl to stary dom w polowie drogi miedzy sklepem a Maziarzami. Piec byl pekniety i dym szedl na izbe. Glina pochodzila z jakiejs miejscowki w lesie i byla przygotowana. Tadeusz Niedziela nie byl zadowolony ani z pracy ani z zaplaty, mowil ''to nie zaplacona robota, na murach lepsze pieniadze'', odradzal remont pieca ale wlascicielka byla bardzo stara. Calosc remontu trwala dosc dlugo, pracowalismy tylko w soboty czasami w piatki. Tadeusz Niedziela pracowal w tym czasie na budowie w Parszowie i mial tez zadatkowana robote na Hucie tzn. okolice Lipska. Gospodyni podczas remontu uzywala kuchni latowej tzn letniej, ktora byla na podworku i bardzo zalezalo jej by zdazyc przed zima. Bardzo mozliwe, ze byl to ostatni piec wykonany w tej technologii tzn gliniany. Murarstwa Tadeusz Niedziela nauczyl sie w hufcu pracy a zdunstwa w tzw. ,,swiecie''i robil duze piece chlebowe w domach weselnych ale z cegiel szamotowych nie z gliny. Opowiadal, ze pracowal tez zima w piekarnii w Ilzy przy drobnym remoncie pieca.

    OdpowiedzUsuń
  3. W latach 80 tych gospodarz Lis z Maziarz jego syn mial na imie Stanislaw, mial bardzo ladnego ogiera, ktory kryl wiekszosc okolicznych klaczy. Sam byl kierowca, prowadzil tez uslugi ciagnikiem rolniczym, ktory wtedy byl rzadkoscia. Byly chyba dwa gospodarstwa na Maziarzach, ktore nalezaly administracyjnie do Podkonc, Pana Lisa i Pana Maciejewskiego, oba byly po lewej stronie drogi z Podkonc do przystanku w lesie przy gajowce.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Administracyjnie do Podkońc należy tylko gospodarstwo Pana Maciejewskiego jako Podkońce 1. Od tego gospodarstwa zaczyna się numeracja posesji naszej miejscowości

      Usuń
  4. czy na Podkoncach byly bajzegi? Bajzega to pozioma pila do ciecia drewna zrobiona z pily tartacznej. Wczesniej uzywano pil krajzeg, to okragla pila. Potrzeba bylo minimum dwoch ludzi aby trzymac klode a i tak rzaz byl krzywy. Krajzegi ucinaly tez palce. Jedna z pierwszych bajzeg byla u Sliwy na Ciecierowce, byla tez na Kotlarce. Ale czy byly na Podkoncach a jak tak tokto je robil. Zrobienie bajzegi wydaje sie dzis latwe ale nie bylo wtedy. Bajzega musiala byc na rownym bo inaczej kosila ( ciela po skosie ), pien do pociecia mogl miec nawet 10 m i musial byc ciagniety na wozku ( suwnicy) po rownym. Ludzie robili to szlaufwagami (niwelator cieczowy). Pila tez musiala byc poziomo i prostopadle do klocka, bo inaczej spychala. To juz sie robilo poziomica i klinami lub pryzmami ( wzorce kata prostego, z reguly pochodzily z Zebca lub ZCS) calosc byla na fundamencie. Naped byl silnik elektryczny i przekladnia pasowa. Silnik byc tak ustawiony by pas nie spadal i nie slizgal sie. To byly naprawde fajne konstrukcje.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak. Jedną wiem,że sam gospodarz z synami wykonał.
      Czy pamięta Pan opowieści jak jeszcze przed krajzegami cięto drzewo. O tak zwanych trackach (chłopy chodziły do tracki), o ręcznym cięciu.

      Usuń
    2. Pily traczne to byly duze pily, czesto wisialy na starych stodolach obok drabin. Ciecie taka pila bylo proste, pracochlonne ale proste. Potem robiono chaty na zrab na weglach czyli duzych polnych kamieniach. Majstersztykiem bylo reczne ciecie kamienia nagrobkowego, robiono to w Ilzy i w Starachowicach. Robiono to linami stalowymi plus system kolowrotow, calosc to byla szwajcarska precyzja bo nikt nie kupil krzywego nagrobku, kamien szlifowano rowniez recznie. Nagrobek dziedzica Vickenhagena z Grabowca mogl byc zrobiony nawet linami konopnymi. Ostatni czlowiek, z miejscowych ktory to potrafil mogl byc Wladyslaw Niedziela zmarl okolo 1973 roku. Pracowal w Starachowicach, pierwszy trak do kamienia byl tu w latach 80 tych, wczesniej robiono tez nagrobki z lastryka, ale to tez lata 80 te. Powodem smierci kamieniarza Wladyslawa Niedzieli byl rak krtani, choroba kamieniarzy, pracowali bez masek a pyl kamienny powoduje pylice. Same ciecie dodatkow np urny na kwiaty robiono z serpentynitu ( zielony marmur) zawiera on naturalny azbest,

      Usuń
  5. Czy ktos robil spawarki transformatorowe, i czy one jeszcze sa. Spawarki robilo sie ze rdzenia ( ktorych nie bylo) i drutu miedzianego ( ktorego tez nie bylo) a jednak napewno na Podkoncach byly spawarki transformatowe bo spawano. Robilo sie je z kabli, rdzenie byly ze starych transformatorow. Rdzenie byly roznej wielkosci i sztuka polegala na dobraniu ilosci uzwojenia pierwotnego. Jak bylo za malo to elektroda ciela a jak za duzo to kleila sie. Calosc byla zrobiona na desce a pokretlem regulowano przerwe czyli amperaz. Z reguly bylu nieoizolowane a maski mialy pekniete szkielka. Pomimo to spawano nimi stal, zeliwo a nawet miedziane chlodnice. Elektrody wynoszono z pracy. Spawarki te nie wtapialy i bylo to bardziel klejenie niz spawanie. Spawano tez punktowo, z akumulatora, trzeba bylo robic to super szybko, kilka punktow zanim akumulator padl. Naladowanie akumulatora zajmowalo ok 16 godz to byla niedogodnosc tej metody. czy na Podkoncach sa jeszcze domowe spawarki?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Spawarki owszem jeszcze się trafiają. Chociaż nie wiem czy chodzi o te pierwsze, które były bardzo ciężkie. Te z końca wieku też wykonywane chałupniczo przez super specjalistę to już takie nowoczesne, lekkie, nawet z rozruchem.

      Usuń
  6. innym super pomyslem bylo budowa obor z pustakow zuzlowych. Potrzebna byla betoniarka i stol wibracyjny. Cement z piaskiem wyrabiano w betoniarce i dodawano szlaki. Nastepnie napelnialo sie tym specjalna forme, ktora sie stawialo na stole wibracyjnym. Forma miala wyjmowany srodek. Robiono pustak, polowki i bloczki. Bloczki szly pierwsze na fundament. Bylo to bardzo pracochlonne bo byla tylko jedna forma ale tez tanie. Ile jest takich budynkow na Podkoncach? Problem byl tez w samym murowaniu, pustaki szlakowe byly ciezkie, trudne w obrobce. Ile jest takich budynkow na Podkoncach?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, jeśli chodzi o obory z tych pustaków żużlowych to jest ich jeszcze sporo. Ja też pamiętam czasy gdy wyrabiano te pustaki, jak wyglądały formy, jak leżały wyrobione poukładane do wyschnięcia, jak cieszyły oko wykonawcy. Również w naszej miejscowości są jeszcze dwa domy mieszkalne ze szlaki tzw. lane. Po tylu latach stoją mocno na fundamentach i są zamieszkałe.
      Ze powodu tak dużej ilości przesyłanej informacji zachęcam Pana do skorzystania z poczty e-mail: podkonce@gmail.com
      Mariola Kruk

      Usuń
    2. Ciekawa jestem historii ponieważ mam koleżankę pochodzącą z domu Rękawik, która zbiera wszelkie informacje dotyczące osób związanych z tym nazwiskiem. Może to ta sama rodzina?

      Usuń
    3. Zygmunt Rekawik pochodzil z Pasztowej Woli i potrafil szyc buty szczecina z dzika. Szczecina to byla igla, szylo sie dratwa czyli konopna nicia nawoskowana lub nasmolowana. Calosc byla o wiele bardziej skomplikowana. tu mozna o tym poczytac. http://kielman.pl/pl/buty/produkcja/ t

      Usuń
  7. Galganiorze to plachty ze starych ubran. Galganiorz zarzucano na konia podczas deszczu czy mrozu, potem to byly chodniki w kuchni, czasami w pokoju. Galganiorze robilo sie na drewnianych krosnach ze starych ubran pocietych na paski. Problem byl w nawiazaniu nici na krosna, bylo to proste ale byl jakis trik, starsze kobiety strzegly tego sekretu. Potem wszystko bylo w sklepach i nikt sie tym nie zajmowal. Pamietam tez, jadac stonka ( zebiecka stonka zabierala robotnikow z Rzechowa i Podkonc do pracy, mozna bylo w ten sposob dostac sie do Ilzy, do Zebca, potem nastepna stonka do Starachowic powrot byl za 8 godzin w ten sam sposob). Pamietam tez, ze jedna kobieta miala profesjonalna maszyne dziewiarska, wiozla mase swetrow, sweterkow, czapek na targ w Ilzy. Musial byc to poniedzialek a ja wracalem od dziadka. Maszyny do szycia i dziewiarskie mozna bylo latwo kupic w Radomiu. Duzo ludzi w tamtym rejonie robilo chalupnictwo, szyli rekawice robocze, szyli nawet mezczyzni z reguly w zime. Maszyny dziewiarskie to byla juz sztuka, tak ja zaprogramowac by zeszly sie sciegi a na srodku musialy byc azurki lub warkocze. Zszywalo sie to owerlokiem jak ktos mial, mozna bylo zszyc normalna maszyna ale nie elektryczna tylko na pedalo. To byli naprawde super ludzie, nie tylko na Podkoncach ale w calej okolicy, kazdy byl bardzo pomyslowy i zaradny.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Gałganiorze to też nakrycia (przyodziewek) łóżek (posłanio) na robotny dzień. Natomiast na niedzielę i od święta własnoręcznie utkane kilimy z wełny.
      Chałupnictwo to już nowoczesność, możliwość zarobku.
      Podróż stonkami to był luksus. Na stojąco ale można było codziennie pojechać do miasta. Nie to co furmanką. Dużo młodzieży w ten sposób dojeżdżało do szkół w mieście.
      A czy pamięta Pan takie budy, tył od stonki doczepiane do ciągnika, w których przywożono dzieci do szkoły na wsiach, np. z Prędocina jak powstały zbiorcze szkoły?
      Jeśli chodzi o anonimowe komentarze nie wiem czy można wszystkie publikować. Niektóre wydarzenia są dość świeże i mogą kogoś obrazić.
      Nie ukrywam mnie łatwiej byłoby o coś Pana podpytać e-mailowo nie tak na forum. Oczywiście z zachowaniem anonimowości, a może jakiś pseudonim.
      Pozdrawiam. MK

      Usuń
  8. na blogu powinien powstac dzial ginace umiejetnosci to chetnie napisze fajne artykuly, bedzie wiecej wejsc i mozna bedzie sprzedawac reklamy. Blog jest na angielskim serwerze a platne reklamy mozna latwo znalesc. Ja moge napisac instruktaze jak zrobic domowa kielbase, domowy zacier na wodke przed weselem, jak sie watowalo korki, kradlo pradu ze slupa, jak sie omijalo tablice lub zmienialo fazy na liczniku, plomby to nie byl problem, temat bruzdowania rur na lufy tez cos slyszalem ale to grubsza robota, wiem jak robili cukier choc wychodzil czerwonawy ale i tak mozna go bylo sprzedac na Korei, krysztal byl na kartki i go nie bylo, kielbasy byly dwa rodzaje jedna dla siebie druga byla na sprzedaz z reguly z miesa nutrii, inna sprawa to wyprawianie skor cielecych w cembrzyku na kurtki i owczych skor na kozuchy. Tych wszystkich rzeczy nauczylem sie w okolicy w latach 80 tych.
    Podaje przepis na zacier gotowy w 24 godz.

    Na 1 kg grochu dać 5 kg cukru, 500 g drożdży i 15l ciepłej wody. Dodać 11 mleka wprost od krowy. Postawić na jedna dobę. Otrzymamy 5 litrów.
    należy pamiętać o wysokiej i stałej temperaturze zacieru (ok. 40-50 stopni) można to uzyskać za pomocą zwykłych grzałek do akwarium. drożdże giną w temperaturze 60 stopni więc nic im nie będzie.
    DRUGI SPOSÓB)
    5 kg cukru, 25l wrzącej wody, 500 g drożdży, 25 średnich surowych ziemniaków, 3 szklanki mleka, 4 bochenki chleba. Wszystko wymieszać. Przefermentuje w ciągu 24 godzin.

    W CIĄGU DWÓCH GODZIN
    10 kg cukru, paczka drożdży, 31 mleka, 3 wiadra wody wlać do pralki franii. Obracać 2 godziny. Pozwolić, by się ustało. Można przedestylować.

    OdpowiedzUsuń
  9. Dziękuję za podpowiedź, dobry pomysł jeśli chodzi o reklamy. Myślałam kiedyś o tym ale odpuściłam. Fakt trzeba dużo publikować. Jednej osobie jest ciężko pozyskać informacje. Wymaga to dużo odwiedzin starszych ludzi, rozmów, wywiadów jak też pochłania dużo czasu.

    OdpowiedzUsuń
  10. Lane domy to byla technologia wczesniejsza, lata 60 te, to byly pierwsze niedrewniane domy, robiono szalunek z otworami na okna. Czesto pekaly od okien w dol po skosie, ponadto byly zimne. Domy z pustakow zuzlowych juz byly bardziej nowoczesne, robiono je na pustak i polowke w srodku pustka powietrzna jako izolacja. Mozliwe byly do wymurowania bo na wsi sie pojawili mistrzowie murarscy.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Czy pamięta Pan domy drewniano-murowane.
      Tyłki (krótsze ściany ze szczytami -facyjatami murowane głównie z białej, małej cegły) i dłuższe ściany drewniane z bali, oszalowane. U nas są jeszcze 3 takie domy. Oczywiście z nowymi elewacjami więc już nie ma możliwości zobaczyć jak to wyglądało.

      Usuń